Van Romeinse nederzetting, naar grootste deelgemeente van Dendermonde
Met meer dan 13.000 inwoners en een oppervlakte van meer dan 10 km² groot is Sint-Gillis de grootste deelgemeente van Dendermonde.
Sint-Gillis heette aanvankelijk Zwijveke, een naam die voor het eerst vermeld werd in 1233. Zwijveke, komt van het Latijnse Swiviacum (“woonplaats van Swibo”).[1] Swiviacum zou een Romeinse nederzetting geweest zijn uit de 2e eeuw. Vermoedelijk rond het jaar 700 beschikte het al over een eigen kerkje op de Zwijvekekouter (in en om de huidige Oud-Kloosterstraat in de Boonwijk, één van de wijken van Sint-Gillis).
Vanaf 1228 bevond de Cisterciënzerinnenabdij van Dendermonde zich op deze plaats. Het klooster werd vernield tijdens de godsdienstoorlogen in de 16de eeuw. Tussen 1609 en 1663 werd vlijtig aan een nieuwe abdij gebouwd. Maar reeds in augustus 1667, werd ze op bevel van de militaire gouverneur van Dendermonde, in brand gestoken, om te verhinderen dat de troepen van Lodewijk XIV ze konden innemen. Een deel van de oostelijke vleugel van de abdij bleef bewaard en werd ingericht als pachthof. Dit nog bestaande gebouw en de omliggende grond werden in 1966 door Harold Van De Perre (kunstenaar en glazenier) aangekocht. Het klooster zelf werd later heropgericht binnen de stadsmuren.
Op het grondgebied van “Sint-Gillis-Zwijveke” was er sindsdien geen kerk meer. Eeuwenlang dienden de inwoners zich binnen de muren van de vestingstad Dendermonde naar hun parochiekerk te begeven: Sint-Egidius intra muros.
Sinds 1907 beschikt Sint-Gillis opnieuw over een eigen parochiekerk: Sint-Egidius extra muros, een imposante neogotische kerk. Kort na de realisatie van deze kerk, werd ook Sint-Gillis, net als Dendermonde, het slachtoffer van Duitse gruweldaden tijdens de Eerste Wereldoorlog. Een mooi oorlogsmonument herinnert aan deze zwarte bladzijde uit de geschiedenis.
Tot 1971 was Sint-Gillis een zelfstandige gemeente. In 1972 ging Sint-Gillis op in de fusiegemeente Dendermonde.
En wat is dat met “dat varken” ?
Toen Koning Willem I van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden na de doortocht van Napoleon besliste dat provincies, steden en gemeenten hun oude wapens en zegels weer konden gebruiken, krabte het toenmalig gemeentebestuur in zich in de haren…, want Sint-Gillis had geen eigen gemeentewapen. De gemeenteraad van Sint-Gillis besliste onder voorzitterschap van burgemeester J.F. de Pauw een nieuw wapenschild “in te dienen” bij de Hoge Raad van Adel in ’s Gravenhage, vandaag Den Haag, van de Verenigde Nederlanden. Aangezien de meeste inwoners landbouwers waren, koos men voor een wapen met graan – wat met groot succes verbouwd werd – en voor een varken omdat er zoveel succesvolle varkensboeren waren op het Sint-Gillis’ grondgebied.
De ingediende tekst was als volgt (vertaald uit het Frans door Marcel Bovyn): “midden op een blauwe met sterren bezaaide grond een varken van goud, getopt met een uitkomende graanschoof met schuin gekruist een zeis, een hark, een spade en een drietand, versierd met twee olijftakken, met onderaan een banderol waarop Sine labore Nihil”.
De Hoge Raad volgde het voorstel van Sint-Gillis niet 100%. Op 29 april 1818 kreeg het licht aangepaste wapen een gouden varken en drie sterren van goud op een achtergrond van azuur.
Het wapenschild prijkt vandaag nog op de zijgevel van het Oud-Gemeentehuis, en op het Vredesmonument. De ondernemersvereniging Verkén Sint-Gillis, maar ook tal van andere verenigingen, zowel in de culturele als in de sportsector, verwerken tot op vandaag het wapenschild in hun logo’s. Ook zien we het “het varkentje” terugkomen op lokale producten, is het de mascotte van de jeugdvoetbalploeg Jong-Sint-Gillis, en heeft de Orde der Stalhouders zelfs “Knapvarkens”, een knipoog naar de Knaptanden in de Ommegang van Dendermode. Zo blijft “dit bijzondere verhaal” verder leven bij de volgende generaties Sint-Gillissenaren.
Maar één ding ontbrak nog, een ijkpunt, een meer opvallende verwijzing naar “Het Veirken”… en dat kwam er eindelijk, in de zomer van 2022! Een bronzen standbeeld van een varken werd ingehuldigd. Een “aaibaar” beeld, zodat ook kinderen het snoetje kunnen aaien. En kreeg Sint-Gillis er een dorpsgenoot, maar vooral trekpleister bij!
Verkén Sint-Gillis!
Bron: Visit Dendermonde, Wikipedia